TITEL : “Op zoek naar weerkaatst plezier. Samenwerking tussen mantelzorgers, vrijwilligers, professionals en cliënten in de multiculturele stad.”

AUTEUR(S) : E. Tonkens, J. van den Broeke en M. Hoijtink, Universiteit van Amsterdam. In samenwerking met H. Malschaert en P. Sedney, Hogeschool van Amsterdam. In opdracht van de Gemeente Amsterdam, in kader van het Onderzoeksnetwerk WMO. In samenwerking met het Nicis Instituut. 2008.

Dit onderzoek richt zich op de netwerken van zorgverleners rondom een cliënt. In het rapport wordt beschreven hoe de samenwerking verloopt tussen mantelzorgers, vrijwilligers, professionele zorgverleners en cliënten. Daarnaast de samenhang hiervan, met de betekenis die aan zorg wordt toegekend, die worden uitgedrukt in 'framing en feeling rules.'

Er is uitgebreid literatuuronderzoek verricht en er zijn 75 interviews gehouden met informanten, in verschillende etnische groepen. Daarna zijn er 25 netwerken onderzocht door middel van interviews met zoveel mogelijk respondenten per netwerk.

Centraal in het onderzoek staat de vraag naar afstemming en samenwerking tussen mantelzorgers, vrijwilligers, professionals en cliënten. Mantelzorgers, professionals en vrijwilligers vormen gezamenlijk een netwerk van zorgverleners rondom een zorgbehoefende. In verschillende netwerken wordt de afstemming tussen de zorgverleners anders vorm gegeven. Dit heeft consequenties voor de mate van (over)belasting van de mantelzorger, de kwaliteit van zorg voor de zorgbehoevende en de motivatie en het plezier dat zowel informele als professionele zorgverleners ervaren bij de zorg voor de betrokkene. De onderzoekers hebben vijf typen netwerk onderscheiden; een gemengd netwerk, een familienetwerk, een professioneel netwerk, een geïsoleerd spilzorgnetwerk en een teleurgesteld spilzorgnetwerk. Per netwerk wordt benoemd wat deze typeert, wat de kracht is en welke risico's er zijn. Uit de resultaten wordt duidelijk dat er verschillende manieren zijn om goed samen te werken binnen een netwerk; in een familienetwerk, een gemengd netwerk en een professioneel netwerk is dit mogelijk. Een gemengd netwerk, van professionals, mantelzorgers en vrijwilligers, verdient hier de voorkeur. Maar het onderzoek laat tegelijkertijd zien dat zo'n netwerk vrijwel alleen weggelegd is voor hoogopgeleide autochtonen, die assertief en mondig genoeg zijn om hun weg te vinden in de bureaucratie en daarbij hun rechten kennen. Pas dan zijn de kansen op overbelasting het laagste en bestaat de grootste kans op goede zorg en erkenning van het plezier van informele zorgverleners. Een andere belangrijke uitkomst is dat de risico's op overbelasting en lage kwaliteit van zorg zich vooral voordoen in de twee spilzorgnetwerken. De risico's op overbelasting en kansen voor goede samenwerking blijken echter niet direct samen te hangen met kenmerken als sekse, etniciteit of opleidingsniveau, maar met de dominante 'framing en feeling rules' binnen netwerken, die gerelateerd zijn aan de beschikbaarheid en de werking van zorgvoorzieningen. Juist mantelzorgers en cliënten die het hardst warmte, ondersteuning en organisatievermogen van de verzorgingsstaat nodig hebben, vinden het meest afstandelijkheid en gebrek aan goede organisatie. Zij lopen vast in de formele bureaucratie en hier lopen met name de mantelzorgers, maar zeker ook de vrijwilligers het meest kans op overbelasting. Het is van belang om de meest kwetsbare netwerken gerichter te ondersteunen om de kwaliteit van zorg en zorgverlening te bevorderen en overbelasting van mantelzorgers en verwaarlozing van cliënten tegen te gaan.

Voor meer informatie en vragen: E.H.Tonkens@uva.nl